بعد اجتماعی عدالت در اسلام: سهم الهیات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه‌های جامعه شناسی و مطالعات مالایی دانشگاه ملی سنگاپور

چکیده

هر بحثی از عدالت یا عدل در زمینه اسلامی، باید با مفاهیم کلیدی تعادل یا میزان( المیزان ) و اعتدال یا حد وسط (وسطیّه) مرتبط باشد. اعتدال به معنای ایجاد تعادل بین دو حد افراط و تفریط است. برقراری این تعادل، دستاورد عدالت است. به این دلیل که صفت خاصی از عدالت (عدل )، میزان (المیزان ) یا تعادل است. قرآن چنین توصیفی از عدالت خداوند بدست می‌دهد: «و ما ترازو (موازین) عدل را برای روز قیامت قرار می‌دهیم، آنگاه به هیچ‌کس در هیچ چیزی ستم نمی‌شود و اگر چیزی یا عملی هم وزن دانه خردلی باشد آن را هم به حساب می آوریم و کافی است که حسابگر باشیم [انبیاء (21): 47]. بنابراین، نتیجه می‌شود که عدالت، همان اعتدال است، یعنی دستیابی به اعتدال، دستاوردِ عدالت است. این مطلب، نه تنها در مورد عدالت خداوند بلکه در مورد عدالت انسان‌ها نیز صدق می‌کند. همان‌طور که ابن خلدون اشاره کرده است، «عدالت، ایجاد تعادل در میان بشریت است. این به عدالت اجتماعی ارتباط دارد. این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف اعتدال در جامعه می‌پردازد که با همدیگر عدالت اجتماعی را تعریف می‌کنند. توجه و تاکید من بر دوگانه‌های خاصی، مثل ظاهر-باطن ، سنت-مدرنیته، خصوصی-عمومی، و خودمختاری و مقررات است تا از این رهگذر فهمی امروزین از اعتدال بپرورم، که شروط لازم عدالت اجتماعی را بجا آورد. سپس کارایی این تلقی از عدالت اجتماعی را درباره‌ی دو مسئله‌ی معاصر در جهان اسلام، یعنی فرقه گرایی و تخریب میراث، توضیح بدهم. بعد از آن، بحث مختصری در مورد الهیات اجتماعی {سعید} نورسی می‌آید، که آن را بعنوان چارچوبی برای بیان فهمی امروزین از عدالت اجتماعی، نشان داده‌ام .

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Social Dimension of Justice in Islam: The Contribution of Theology

نویسنده [English]

  • Seyyed Farid Alatas
Departments of Sociology & Malay Studies National University of Singapore
چکیده [English]

Any discussion of justice or adâlah in the Islamic context must be related to the key concepts of balance or mîzân and moderation or wasatiyah. To be in a state of moderation means to establish a balance between two extremes. The establishment of that balance is the achievement of justice. This is because a specific attribute of adâlah is mîzân or balance. This is given by the Qur’anic view of God’s justice: “And we shall set up balances (al-muwâzîn) of justice for the day of resurrection, then none will be dealt with unjustly in anything. And if there be the weight of a mustard seed, we will bring it. And sufficient are we to take account.” [Al-Anbiyâ’ (21): 47]. It follows, therefore, that justice is moderation, that is, achieving moderation is the establishment of justice. This applies not only to God’s justice but to that of humans as well. As Ibn Khaldun noted, “justice is a balance set up among mankind.” This is in reference to social justice. This paper examines the different dimensions of moderation in society that would together define social justice. I focus on specific dichotomies such as zahir-batin, tradition-modernity, private-public, and autonomy and regulation in order to develop a contemporary understanding of moderation that satisfies the requirements for social justice. I then illustrate the efficacy of this concept of social justice with reference to two contemporary problems in the Muslim world, that of sectarianism and the destruction of heritage. This is followed by a brief discussion on the social theology of Nursi, which I present as a framework for the articulation of a contemporary understanding of social justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Moderation
  • Extremism